Η διασυνοριακή πώληση ασφαλιστικών συμβολαίων

Γράφουν η Άλκηστις Χριστοφίλου και η Κορίνα Καββαδία, δικηγόροι με τη δικηγορική εταιρία Ρόκας

Η ασφάλιση χαρακτηρίζεται συχνά ως ένα «νομικό προϊόν». Και πράγματι είναι ένα νομικό προϊόν, αφού η υπόσχεση για την κάλυψη του κινδύνου που αναλαμβάνει ο ασφαλιστής εκφράζεται με ένα σύνολο κανόνων, όρων και ρητρών που συναπαρτίζουν το ασφαλιστήριο συμβόλαιο, το «προϊόν» του ασφαλιστή.

Από πλευράς κοινοτικής εναρμόνισης, η Ευρωπαϊκή Ένωση με τις Oδηγίες που έχει εκδώσει μέχρι σήμερα, δίνει έμφαση στο δίκαιο της εποπτείας.

Οι κανόνες που έχει εισαγάγει με σκοπό τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς στον τομέα της ιδιωτικής ασφάλισης, αφορούν την ελευθερία εγκατάστασης και την ελευθερία παροχής υπηρεσιών και το καθεστώς της ενιαίας άδειας.

Έτσι, μια ασφαλιστική επιχείρηση που θέλει να δραστηριοποιηθεί οπουδήποτε στον Ενιαίο Οικονομικό Χώρο, αρκεί να λάβει άδεια λειτουργίας σε ένα μόνο από τα κράτη-μέλη του για να παρέχει ασφαλίσεις σε οποιοδήποτε άλλο κράτος μέλος.

Εν τούτοις, δεν έχει προωθηθεί με τις οδηγίες αυτές στην πράξη καθόλου η διασυνοριακή πώληση ασφαλιστικών προϊόντων. Ναι μεν ο ασφαλιστής μπορεί πλέον να ασφαλίζει κινδύνους που βρίσκονται σε άλλες χώρες χωρίς να πάρει χωριστή άδεια εκεί και χωρίς να χρειάζεται καν να εγκατασταθεί.

Το ασφαλιστήριο όμως που θα πουλήσει, πρέπει κάθε φορά να προσαρμόζεται στη συγκεκριμένη αγορά υποδοχής προκειμένου να μπορέσει να πωληθεί.

Και όταν λέμε «προσαρμόζεται», δεν εννοούμε μόνον ως προς το είδος και το περιεχόμενο της κάλυψης, το οποίο πράγματι εξαρτάται από τις τοπικές ανάγκες, τις εμπορικές συνήθειες και το προφίλ του ασφαλιζόμενου της χώρας υποδοχής.

Εννοούμε να το προσαρμόσει στις αναγκαστικού δικαίου διατάξεις του δικαίου της ασφαλιστικής σύμβασης κάθε χώρας που διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους.

Οι διατάξεις αυτές αφορούν κυρίως την προστασία του ασφαλιζόμενου και καλύπτουν ένα μεγάλο τμήμα της νομοθεσίας για την ασφαλιστική σύμβαση.

Οι συμβαλλόμενοι δεν μπορούν να συμφωνήσουν έγκυρα αποκλίσεις από τις διατάξεις αυτές. Ένα σημαντικό βήμα προς την επίτευξη της πραγματικής απελευθέρωσης της διασυνοριακής πώλησης των ασφαλιστικών προϊόντων αποτελεί η δημιουργία μιας πλατφόρμας ομοιόμορφων, αναγκαστικού δικαίου, διατάξεων, που θα εφαρμόζονται υποχρεωτικά στα 27 κράτη μέλη.

Είναι φανερά τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας ενοποίησης στην προσπάθεια κατάργησης των συνόρων στην ασφαλιστική αγορά: το κόστος παροχής της ασφάλισης μειώνεται, οι ασφαλισμένοι απολαμβάνουν την ίδια προστασία ως καταναλωτές σε ολόκληρο τον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο.

Η ταχύτητα και η ευκολία πώλησης του ασφαλιστικού προϊόντος αυξάνονται. Αντίστοιχα υπάρχουν και μειονεκτήματα, που θα σημειώσουν οι πολέμιοι των διεθνικών ασφαλιστικών συγκροτημάτων, καθώς θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί ότι η διάχυση αυτή του προϊόντος τα ευνοεί έναντι των μικρότερων, εθνικών επιχειρήσεων. Υπάρχει όμως και ισχυρός αντίλογος.

Πως όμως είναι δυνατόν να ενοποιηθεί ένα σύνολο υποχρεωτικών κανόνων που διαφέρουν από χώρα σε χώρα; Πόσο μεγάλο τμήμα της ασφαλιστικής σύμβασης θα καλύπτουν;

Σήμερα υπάρχει σε εξέλιξη η πρωτοβουλία του Κοινού Πλαισίου Αναφοράς του Δικαίου των Συμβάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση («ΚΠΑ», Common Frame of Reference of Contract Law in the EU).

Το ΚΠΑ είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για την βελτίωση των διασυνοριακών πωλήσεων, ωστόσο τα πραγματικά αποτελέσματά του στο πεδίο της ασφάλισης θα χρειαστεί να περάσουν μερικά χρόνια για να φανούν.

Ο σκοπός του είναι η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δικαίου των συμβάσεων περισσότερο συνεκτικού και ενός κοινού πλαισίου αρχών, ορολογίας, δομής και περιεχομένου του.

Όμως το ασφαλιστήριο δεν είναι μια απλή σύμβαση, αλλά, όπως είπαμε, το «προϊόν» της ευρωπαϊκής ασφαλιστικής βιομηχανίας. Τον ξεχωριστό του χαρακτήρα τονίζει και η Επιτροπή Σύνταξης του ΚΠΑ, αφιερώνοντας ένα χωριστό κεφάλαιο στην ασφαλιστική σύμβαση, ενώ τη σημασία της εναρμόνισης της Ευρωπαϊκής ασφαλιστικής νομοθεσίας για την εσωτερική αγορά υπογράμμισε και η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) στη γνώμη που εξέδωσε ήδη την 15.12.2004.

Αλλά ποιο είναι το σημείο που διαφοροποιεί την ασφαλιστική σύμβαση από τις λοιπές ενοχικές συμβάσεις; Η διαφορά της είναι ακριβώς η υποχρεωτική φύση που έχει ένα μεγάλο μέρος των διατάξεων που τη διέπουν, το γεγονός δηλαδή, ότι στις καταναλωτικές ασφαλίσεις υπάρχει ένα σταθερό και αυστηρού δικαίου πλαίσιο προστασίας του ασφαλισμένου-καταναλωτή.

Στο χώρο της προστασίας του καταναλωτή έχει κάνει σημαντικά βήματα η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ιδιαίτερη σημασία έχουν εδώ και οι διατάξεις για την πώληση χρηματοοικονομικών υπηρεσιών από απόσταση.

Στην κατεύθυνση της ενοποίησης των αυστηρών (δηλαδή αναγκαστικού δικαίου) κανόνων της καταναλωτικής ασφάλισης εργάζεται η Ομάδα Έργου «Restatement of European Insurance Contract Law» από το 1999.

Πρόκειται για μια ομάδα Ευρωπαίων Ακαδημαϊκών από 12 ευρωπαϊκές χώρες που εργάζεται με στόχο τη σύνταξη Κανόνων Ευρωπαϊκού Δικαίου για την Ασφαλιστική Σύμβαση (Principles of European Insurance Contract Law-PEICL) με πρόεδρο από το 2004 τον κ. Helmut Heiss.

Τη χώρα μας εκπροσωπεί ο καθηγητής Ιωάννης Ρόκας. Το 2005 η Ομάδα συνδέθηκε με το «Ευρωπαϊκό Δίκτυο Αριστείας για το Ευρωπαϊκό Δίκαιο των Συμβάσεων» (European Network of Excellence on European Contract Law- CoPECL).

Η Ομάδα παρουσίασε τα συμπεράσματά της για κοινές διατάξεις που αφορούν τις συμβάσεις, την ασφαλιστική αποζημίωση και την ασφάλιση προκαθορισμένου ποσού το Δεκέμβριο του 2007 ως μέρος του Κεφαλαίου ΙΙΙ, Τμήμα ΙΧ του ΚΠΑ του Ευρωπαϊκού Δικαίου των Συμβάσεων.

Οι Αρχές του Ευρωπαϊκού Δικαίου για την Ασφαλιστική Σύμβαση δημοσιεύθηκαν τον Ιούνιο του 2009 σε δεκατρείς Ευρωπαϊκές γλώσσες με σχόλια και σημειώσεις.

Οι Αρχές δεν αποσκοπούν να αποτελέσουν το σχέδιο ενός Ευρωπαϊκού Ασφαλιστικού Κώδικα. Περιλαμβάνουν μόνο υποχρεωτικούς και ημι-υποχρεωτικούς κανόνες για ασφαλίσεις καταναλωτών και μικρών επιχειρήσεων.

Κανόνες δηλαδή, από τους οποίους δεν μπορεί να παρεκκλίνει η σύμβαση σε βάρος του ασφαλισμένου ή του αντισυμβαλλόμενου του ασφαλιστή. Υπάρχει όμως δυνατότητα παρέκκλισης στις καλύψεις ειδικών ή μεγάλων κινδύνων.

Η Ομάδα Έργου κατά τη σύνταξη των Αρχών πρόκρινε διατάξεις που εξασφαλίζουν τον μέγιστο βαθμό προστασίας ανάμεσα στη διαβάθμιση που υπάρχει στα Κράτη-Μέλη, με αποτέλεσμα με την εφαρμογή τους να μη παρέχεται λιγότερη προστασία από την ήδη υπάρχουσα και στο αυστηρότερο ακόμα Κράτος Μέλος. Οι κανόνες είναι απλοί και περιεκτικοί, ώστε να εξασφαλίζεται ότι όλες οι σημαντικές προστατευτικές αρχές έχουν περιληφθεί.

Οι κανόνες που αφορούν την προστασία των καταναλωτών αποτελούν το σημαντικότερο κομμάτι της ασφαλιστικής σύμβασης. Για το λόγο αυτό πρέπει να αναφερθεί ότι οι Αρχές περιορίζονται στις ασφαλίσεις καταναλωτών και μικρών επιχειρήσεων και συμμορφούμενες παράλληλα με το στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προώθηση υψηλού βαθμού προστασίας των καταναλωτών.

Οι Αρχές του Ευρωπαϊκού Δικαίου για την Ασφαλιστική Σύμβαση παρουσιάζουν το πρώτο Πανευρωπαϊκό Πρότυπο Υποχρεωτικών Κανόνων της Ασφαλιστικής Σύμβασης και καθιστούν από νομική άποψη δυνατή τη δημιουργία Πανευρωπαϊκών Ασφαλιστηρίων.

Οι Αρχές έχουν διττό ρόλο: από τη μία ως ΚΠΑ θα ωφελήσουν μακροπρόθεσμα τη διασυνοριακή πώληση των ασφαλιστικών προϊόντων μετά τη σταδιακή ενσωμάτωσή τους από τις εθνικές νομοθεσίες των Κρατών-Μελών, συνεισφέροντας και στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, καθώς συνιστούν ένα σύνολο κανόνων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως κατευθυντήριες αρχές για την ομοιόμορφη εξέλιξη του ασφαλιστικού δικαίου σε κάθε Κράτος-Μέλος.

Μπορούν όμως να χρησιμοποιηθούν και ως εργαλείο προαιρετικής εφαρμογής, που επιτελεί και έναν από τους στόχους του Σχεδίου Δράσης του 2003 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον Χρηματοοικονομικό Τομέα.

Ως τέτοιο έχει άμεσα αποτελέσματα στις διασυνοριακές πωλήσεις. Είναι ένα ολοκληρωμένο σύνολο Προαιρετικών Κανόνων, που εφόσον όμως επιλεγεί να εφαρμόζεται από τους συμβαλλόμενους μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αυτοτελές σύνολο όρων του ασφαλιστηρίου χωρίς την υποχρέωση προσαρμογής σε 27 διαφορετικές εθνικές νομοθεσίες.

Με λίγα λόγια οι Κανόνες θα αποτελέσουν ένα 2ο καθεστώς σε κάθε Κράτος-Μέλος, μετά το εθνικό δίκαιο, και όχι το 28ο νομοθετικό καθεστώς, που δηλ. θα ισχύει πέραν των 27 εθνικών νομοθεσιών. Όσον αφορά τη δομή και το περιεχόμενο, το PEICL διαιρείται σε τέσσερα τμήματα

-Το πρώτο, οι «Κοινές Διατάξεις για όλες τις Συμβάσεις» αφορά όλους τους κλάδους ασφάλισης και έχει ιδιαίτερη σημασία για τον αντισυμβαλλόμενο του ασφαλιστή

-Το δεύτερο αφορά τις ασφαλίσεις κατά ζημιών (indemnity insurances)

– Το τρίτο είναι αφιερωμένο στις κοινές διατάξεις για τις ασφαλίσεις ορισμένου ποσού, και

– Το τέταρτο, το οποίο δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, αφορά ειδικές περιπτώσεις ασφαλίσεων

Για παράδειγμα, το πρότυπο οριοθετεί την έννοια του ασφαλισμένου, την υποχρέωση ενημέρωσης του ασφαλιστή από τον αιτούντα την ασφάλιση και τις συνέπειες παράβασής της, τις λοιπές υποχρεώσεις του ασφαλισμένου, τις περιπτώσεις απαλλαγής του ασφαλιστή από την υποχρέωση κάλυψης.

Αντίστοιχα, την υποχρέωση του ασφαλιστή να προειδοποιεί τον αιτούντα για τυχόν ανακολουθίες και αδυναμίες της κάλυψης, τον τρόπο απόδειξης της κάλυψης όταν ο ασφαλισμένος δεν έχει ακόμη παραλάβει το ασφαλιστήριο, όπως σημαντική είναι και η αρχή της συνέχειας της ασφαλιστικής κάλυψης.

Το κοινοτικό κεκτημένο εκφράζεται κυρίως με την αναφορά σε καταχρηστικούς όρους, στις υποχρεώσεις προσυμβατικής ενημέρωσης εκ μέρους του ασφαλιστή, τα δικαιώματα υπαναχώρησης κλπ.

Η επιτυχία των Αρχών ως Προαιρετικού Μοντέλου εναπόκειται σε μεγάλο βαθμό στην αγορά και τις συνθήκες ανταγωνισμού, στο είδος της κάλυψης, στις κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες του κάθε Κράτους-Μέλους, στην ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχονται μετά την πώληση, στους διαμεσολαβούντες.

Και από την άποψη της διαμόρφωσης του θετέου δικαίου όμως, οι Αρχές θα παίξουν σημαντικό ρόλο, αυξάνοντας τον βαθμό προστασίας σε κάποιες περιπτώσεις και χαλαρώνοντας τη ρύθμιση σε άλλες.

Οποιαδήποτε προβλήματα ή ερωτήματα τυχόν ανακύψουν από την εφαρμογή των Αρχών δεν πρέπει να αποτελέσουν ανάχωμα στην υιοθέτησή τους ως εργαλείο προαιρετικής εφαρμογής.

Το δίκαιο της ασφαλιστικής σύμβασης είναι ένα ζωντανό δίκαιο που βασίζεται και προσαρμόζεται στις ανάγκες της δυναμικής ασφαλιστικής βιομηχανίας και έχει τη δυνατότητα να αλλάζει και να προσαρμόζεται στις επιταγές των καιρών.

Πηγή: insuranceworld
ΑΝΑΡΤΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ ΚΑΝΕΛΑΚΗ